Opbrengsten van onze reis

Wat heb ik ervan geleerd of wat leer ik ervan.

ALGEMEEN
Ik merk, dat ik er nog steeds van leer, het denken gaat door en wordt gevoed door gesprekken en de actualiteit. Bedenk bijvoorbeeld de reactie van de agent, die meende dat hij gefotografeerd werd en bang was dat zijn foto op internet geplaatst zou worden. Of hoe dat de Wildersfilm “Fitna” de gemoederen in het binnen- en buitenland bezighoudt.

Ik tracht niet te vergelijken in de zin van “wat tref je in Marokko aan en hoe leven we hier en wat is beter”. Niet alleen omdat zo’ n vergelijking nooit afdoende is, maar ook omdat het m.i. niet productief is. Want ook al zou je een situatie echt kunnen vergelijken, daarmee kun je hem niet overplanten. Zo werkt het niet. Verder roept vergelijken weerstanden en vastzettende beelden op; je loopt het risico te stigmatiseren.

Sommige mensen vinden daarom, dat reizen naar landen/ situaties, die erg verschillen van je eigen werk, niets kunnen opleveren voor je werk hier. Daar ben ik het absoluut niet mee eens: al denk ik alleen al hoe trots een aantal JdD ouders/kinderen was, toen zij hoorden dat hun juffen en meesters naar hun land van herkomst gingen. Met dit soort ondernemingen reik je mensen het noodzakelijke zelfrespect aan om te kunnen integreren of te assimileren. Dit ontneemt- deels- een eventuele voedingsbodem die ten grondslag kan liggen bij het ontstaan van radicale uitingen. Dit zelfrespect is nodig om ervaringen van de Nederlandse Marokkaan m.b.t. het gevoel van tweederangs burger te zijn, gediscrimineerd te worden en de negatieve beeldvorming t.a.v. dé Marokkanen en/of dé Islam het hoofd te bieden.

Het bezoeken van Marokko wilde ik vooral gebruiken als spiegel. Wat zie ik en kan ik daar iets van gebruiken. Dit vergt voortdurend reflecteren. Antwoorden waren soms verrassend en soms ook verwarrend. Bestaande zekerheden gingen op de helling. Ik denk dan bijvoorbeeld aan het leitje en ons digitaal schoolbord, aan het klassikale, frontale onderwijs t.o.v. onderwijs op maat, aan de statische Marokkaanse collega en de vrolijke “drukke” leerkracht, aan de inrichting van de lokalen daar en op de JdD, aan de rust t.o.v. de gezellige boel, etc.

Daarnaast is het natuurlijk een gegeven dat het reflecterend leren afhangt van je persoonlijke drive, je zelfonderzoek en de bereidheid de “hitte” op te zoeken als je geconfronteerd wordt met je eigen professionele handelen. Want leren doe je namelijk in de hitte, in de niet “comfortabele zone”.

Reizen naar herkomstlanden van immigranten is ook daarom al belangrijk:je leert dat heel veel wat voor jou thuis vanzelfsprekend is, niet vanzelfsprekend is. Je ziet en ervaart aan den lijve welke oriëntatie de mensen in Marokko hebben. Ik denk dan bijvoorbeeld aan de invloed van aspecten als formaliteit, hiërarchie en het collectief. Het bezoek aan Marokko heeft me bijvoorbeeld geleerd, dat we nog veel explicieter moeten zijn in wat we in Nederland, in Amsterdam, in Slotervaart belangrijk vinden in de omgang met elkaar. En dat het behoud van de sociale, collectieve groepscultuur mogelijk is.

Natuurlijk kunnen we nog explicieter elkaar ondersteunen bij het aanleren van gedrag dat burgers bindt in plaats van uit elkaar jaagt. Hier ligt m.i. een belangrijke taak voor het basisonderwijs. Dit betekent een open houding, die vanuit oprechte interesses een ieder kan vragen, wat hij of zij beweegt, voelt of denkt. Met open vizier een dialoog aangaan en niet op zoek naar goed of fout. Presentatiebewust handelen, gericht op ondersteuning en begrip, echter binnen burgerrechtelijke kaders i.p.v. té snelle (ver) oordelingen. Want dit laatste drijft een wig tussen groeperingen. Tegelijkertijd ben ik van mening dat we op de St. Jan de Doper hiermee goed op weg zijn.

Daarnaast ben ik van mening dat je uit diverse invalshoeken de integratie- of assimilatie gedachte kunt benaderen. Zo ’n Marokko reis geeft handvatten vanuit een sociaal-cultureel perspectief, daarnaast heb je ook met een religieuze invalshoek en een politiek- economisch perspectief te maken. Meer begrip van dit breed palet van benaderingswijzen kan integratie van Nederlandse Marokkanen bevorderen.

Eindigen wil ik met het enthousiasme dat ik zag bij de leerlingen op de scholen. Kinderen zijn energiek en blij. Ik heb vele stralende blikken gezien. Tevens was ik erg onder de indruk van mijn schoolteam. Ik heb gedurende de week zeer, zeer veel inhoudelijke gesprekken waargenomen. Men had en nam tijd voor elkaar, was nieuwsgierig naar de persoon achter de collega. Een mooi staaltje van collegiale consultatie. Daar werd ik erg blij en trots van.


SPECIFIEK
Hieronder ga ik nog even in op bijzondere waarnemingen en ervaringen m.b.t. het onderwijs en de cultuur.

Onderwijs
- klassikaal, frontaal onderwijs in een leerstofjaarklassensysteem, gericht op de gemiddelde leerling; groepsgericht i.p.v. zelfstandigheid. De zwakkere kinderen achter in de klas (?), weinig aandacht, maar blijven wel op dezelfde school.
- herhalen en nog eens herhalen; memoriseren i.p.v. reflecteren; kennisoverdracht
- de leerkracht is een autoriteit
- hoge betrokkenheid door de “leitjes werkwijze”
- hoe met weinig middelen “veel onderwijs” wordt gerealiseerd.
- merendeel van de klaslokalen, banken in rijen, 2 aan 2, podium met lessenaar leerkracht, overal portret van de koning, op elk bord dag en datum vermeld.
- de aandacht voor het Arabisch en het Frans. Het pendelen tussen het Arabisch (hoofdtaal) naar het Frans vergt zowel fonetisch als schrijf-technisch veel tijd en aandacht.
- de liefde, zorg van de leerkracht voor het kind en de strengheid voor en het bewustzijn van de primaire taak voor het onderwijs. ‘Soft for the child, hard for the issue”
- het onderwijs ofwel naar schoolgaan wordt erg ondersteund door ouders. Het is een kans voor een goede toekomst. Ouders committeren zich aan de werkwijze, aanpak van de school. Het primair onderwijs of het werken in deze sector geniet aanzien.
- de plicht prevaleert boven het recht.
- 2x per jaar vergaderen de collega’s . Meer was niet nodig. De cultuur is hiërarchisch. Van bovenaf wordt verteld wat er gedaan moet worden en hoe dit moet gebeuren. Daarnaast staat de overheidsbemoeienis m.b.t. onderwijs nog in de kinderschoenen.
- ik zag een kleuterjuf die in een groep van 43 kleuters elke keer één kind even persoonlijke aandacht gaf. Richtte zich tijdens die persoonlijke aandacht niet op de anderen. Erg knap!

Kledingvoorschriften
Je zag schortjes, zowel bij kinderen als leerkrachten. Directies of vertegenwoordigers van het onderwijs droegen een pak. De kleding straalde rust uit en autoriteit. Is onze westerse kledingwijze van invloed op het luistergedrag van kinderen/ouders?
Bij de kinderen op de basisschool in Casablanca zag ik meisjes met sneakers en strakke jeans.

Rust en discipline
De waargenomen rust en discipline, vindt o.a. haar oorsprong in:
- een zeer rustige, duidelijke leeromgeving (prikkelarme lokalen, leerkracht altijd vóór in de klas op een podium met rustige bewegingen en geen stemverheffingen)
- het gewend zijn aan een duidelijke hiërarchische structuur en autoriteit.
- de inzet van sociale controle

Aanstellingsomvang personeel
Leerkrachten werken op de Ghandischool in Casablanca minimaal 30 uur. Minder kan niet.

Hiërarchie
Gevoel voor formaliteit. Eerst schudden de directies de handen, daarna komt het personeel. Daarentegen staat het rinkelen van de mobiele telefoon nog hoger op de hiërarchische ladder. Een gesprek of toespraak wordt rustig onderbroken of stopgezet, omdat de telefoon gaat.

Sociaal, collectivisme
Marokko is in tegenstelling tot Nederland een meer collectivistisch georiënteerd land. Het individu is ondergeschikt aan de groep. De macht van de sociale controle is dus groter en meer geaccepteerd. Ook in klaslokalen krijgen soms “grotere” leerlingen de taak controle uit te oefenen m.b.t. gedrag, werkhouding van hun medeleerlingen.



De familie
De familie is erg belangrijk. De man -vrouw verhouding is er een die door mij niet begrepen wordt. Enerzijds zie je “ondergeschikte” vrouwen, anderzijds zie je Westers georiënteerde geëmancipeerde vrouwen. Ook zag ik dat oudere kinderen voor hun jongere broertjes en zusjes “zorgen”. Zij hebben daar een taak in.
Wij zijn vaak verwonderd als een oudere broer/zus bij een rapportbespreking verschijnt i.p.v. de ouder . Nederlandse Marokkaanse kinderen reageren vaak heftiger als er kwaad wordt gesproken over hun familie of moeder in het bijzonder.

Trots
Een aantal kinderen in klaslokalen zong het volkslied voor ons. Dit gebeurde op een trotse, fanatieke wijze. Kunnen we een gevoel van trots bijbrengen bij onze Nederlands- Marokkaanse leerlingen voor de St. Jan de Doperschool of voor Amsterdam of voor Nederland?

Het voorkómen van het wij-zij denken
Als voorbeeld neem ik de reactie van een Nederlandse Marokkaan (“Kim”) die heftig reageerde op onze website. Ik vroeg me af: “Wat doet het met Nederlandse Marokkanen als Nederlanders in Marokko zich kleden in djellaba’ s, rondlopen met een kalotje of op de website foto’s plaatsen van bedelaars , karren met ezeltjes, etc. met onderteksten die, overigens niet zo bedoeld, cynisch over kunnen komen? Is zo iemand dan beledigd?” Tegelijkertijd kun je je afvragen: “Hoe komt het dat de persoon in kwestie zich zo laat beledigen? Hoe staat het met het relativeringsvermogen?”

Respect en directe communicatie
Nederland is een van de weinige landen waar direct communiceren de norm is. Dit is niet het geval in Marokko. Daar is indirecte communicatie belangrijker. Uit respect confronteer je de ander niet met rechtstreekse vragen of worden soms confronterende antwoorden vermeden. Dit verklaart dat “ja -antwoorden” soms niet het gewenste gevolg hebben. We zullen vaker moeten doorvragen, herinneren, etc. i.p.v. een bepaald gedrag te veroordelen, zoals: “Zij/hij houdt zich nooit aan een afspraak!”

Pmgangsvormen
De gastvrijheid was tijdens de reis altijd voelbaar (“our school is your school”). Dit bleek ook uit de lunch bij het eerste schoolbezoek.

Beeldvorming
Ik heb een gevarieerd land met armoede en rijkdom gezien. Goed dat we daarom ook in Casablanca een “beter toegeruste“ school bezocht hebben, zodat we niet met een eenzijdig beeld zijn blijven zitten.

Nawoord
Tot slot worden alle geldverstrekkers bedankt die met hun bijdragen deze reis mogelijk hebben gemaakt. We noemen hier het Europees Platform, het Stadsdeel Slotervaart, de Stichting KBA Nieuw West en onze eigen school. Ook bedanken wij de organisatie ICP-advies onder leiding van Abdel Boulal. Een woord van dank gaat ook uit naar Adyl, Robbert Verhoeven, Collin Mellis en uiteraard alle collega's van onze school!